به گزارش مدیرسا یک کارشناس انرژی با اعلان اینکه تولید ۱۰ هزار مگاوات انرژی تجدیدپذیر برای ما یک ضرورت است، اظهار داشت: باید توجه داشت تأخیر در توسعه تجدیدپذیرها سبب افزایش هزینه های جاری و تعمیرات می شود.
به گزارش مدیرسا به نقل از مهر، انرژی های تجدیدپذیر و یا غیرفسیلی به دسته ای از انرژی ها گفته می شود که بدون استفاده از منابع هیدروکربوری و با حداقل آلودگی تولید می شوند. همچون این انرژی ها می توان به انرژی های خورشیدی، بادی، برق آبی، زمین گرمایی و زیست توده اشاره نمود که هرکدام از آنها به شاخه های جداگانه ای تقسیم می شوند. رهبری نیز در سخنرانی روز درختکاری نیمه اسفندماه ۱۴۰۰ بر این مساله تاکید ویژه کردند و فرمودند: یک موضوع دیگر که به محیط زیست مربوط می شود، توسعه انرژی های غیر فسیلی است؛ یعنی انرژی هایی که متّکی به نفت نیستند، مثل انرژی هسته ای که امروز در دنیا روزبه روز بیشتر دارد رواج پیدا می کند و در اطراف ما کشورهای مختلف دارند به سمت انرژی هسته ای حرکت می کنند. انرژی خورشیدی، انرژی بادی و مانند اینها چیزهای لازمی است که البتّه محیط زیست دراین زمینه تأثیر دارد، لکن دستگاه های دیگر مثل وزارت نیرو و دیگران هم نقش بسیار مهمّی در این مورد دارند که همه بایستی به این وظیفه عمل کنند. هم اکنون بطور کلی کمتر از ۱۰۰۰ مگاوات انرژی تجدیدپذیر در ایران تولید می شود و برنامه وزارت نیرو تولید ۱۰ هزار مگاوات انرژی تجدیدپذیر طی دولت سیزدهم است که در ماه های گذشته هم اقداماتی دراین زمینه انجام شده است. در همین راستا به گفتگو با محمد امین وزیری راد، کارشناس انرژی های تجدیدپذیر و برنده جایزه ملی انرژی های تجدیدپذیر کشور پرداختیم که مشروح آن به شرح زیر است؛
روند جهانی حرکت به سمت انرژی های تجدیدپذیر را به چه صورت ارزیابی می کنید؟ آیا این انرژی ها فقط یک بخش نمایشی را از سبد انرژی دنیا پر خواهند کرد؟
به هیچ عنوان روند حرکت به سمت انرژی های تجدیدپذیر در دنیا یک روند نمایشی نیست، اگر بخواهیم از دید آمار و ارقام به این پرسش پاسخ دهیم می توانیم به آمار و ارقام ارائه شده توسط آژانس بین المللی انرژی (IEA) در آخر سال ۲۰۲۰ میلادی نگاهی بیاندازیم. بر این اساس بیش از ۲۵ درصد نیاز الکتریسیته جهانی به وسیله منابع تجدیدپذیر مانند خورشید، باد، برق آبی، بایومس و ژئوترمال تامین شده است.
باید به این نکته دقت کنیم که روند توسعه استفاده از انرژی های تجدیدپذیر در دنیا بسیار سریع است. به شکلی که تولید الکتریسیته از این منابع در سال ۲۰۲۰ حدود ۷ درصد افزایش داشته که منجر به افزایش حدود ۳ درصدی سهم مشارکت انرژی های تجدیدپذیر در سبد انرژی جهانی گردیده است. متوسط سهم مشارکت انرژی های تجدیدپذیر در تولید کل انرژی مورد نیاز در کشورهایی نظیر آلمان و دانمارک از ۳۰ درصد فراتر رفته است و هدف گذاری آنها رسیدن به آمار تولید بیش از نیمی از انرژی مورد نیاز خود به وسیله این منابع تا پیش از سال ۲۰۳۰ میلادی می باشد.
در آسیا نیز عملکرد کشور چین دراین زمینه مثال زدنی بوده است. این کشور تا سال ۲۰۲۰ میلادی حدود ۱۵ درصد از کل انرژی مورد نیاز خودرا از منابع غیر فسیلی تولید نموده است که نسبت به یک دهه قبل تقریباً دو برابر شده است. ضمن این که برمبنای آمار غیر رسمی بیش از نیمی از تجهیزات مورد استفاده جهان جهت تولید انرژی های تجدیدپذیر در آسیا و خصوصاً در مناطق شرق آسیا تولید می گردد. پس حرکت به سمت استفاده از منابع انرژی تجدیدپذیر یک روند جهانی است. برای کشورهای درحال توسعه مانند ایران که با نرخ رشد سریع مصرف انرژی به سبب افزایش جمعیت و رشد صنایع انرژی بر مواجهند استفاده از انرژی های تجدیدپذیر می تواند یک گزینه جذاب و یک راهکار در دسترس بمنظور تامین انرژی باشد.
مهمترین مزایای انرژی های تجدیدپذیر چیست؟
از با اهمیت ترین مزایای انرژی های تجدیدپذیر که عموماً در رسانه ها هم به آن اشاره می شود می توان از مزیت تولید انرژی بدون آلایندگی نام برد. همانطور که می دانید بخش عمده ای از چالش گرمایش جهانی و همین طور آلودگی هوا ناشی از احتراق سوخت های فسیلی است که جایگزین نمودن آنها با منابع انرژی تجدیدپذیر و همین طور بهینه سازی مصرف انرژی بهترین راه مقابله با این چالش ها در جهان در نظر گرفته شده است. اما از سایر مزایای انرژی های تجدیدپذیر نیز نباید غافل شد.
با بکارگیری این انرژی ها می توان از زمینهای لم یزرع استفاده بهینه نمود، تولید انرژی هر منطقه را به طور بومی / محلی انجام داد، با بکارگیری مردم محلی در نگهداری نیروگاه های تجدیدپذیر اشتغال زایی نمود و نیاز به واردات الکتریسیته در صورت کمبود ظرفیت نیروگاه های سوخت فسیلی را از بین برد. همین طور مطالعات تکنیکی-اقتصادی ما نشان داده است که در خیلی از مناطق کوهستانی یا صعب العبور که توسعه خطوط انتقال برق شبکه برای دولت ها هزینه بر است، بکارگیری این انرژی ها می تواند به شکل قابل توجهی هزینه برق رسانی به مناطق دور افتاده را کم کند.
چه چالش ها و معایبی بر سر توسعه انرژی های تجدیدپذیر قرار دارد؟
در نظر عموم مردم با اهمیت ترین عیب انرژی های تجدیدپذیر، گرانقیمت بودن تکنولوژی آنها می باشد. اما حقیقت این است که در جهان امروز این تکنولوژی ها روز به روز درحال توسعه بوده و هزینه تولید انرژی از منابع تجدیدپذیری مانند خورشید، باد و زیست توده در خیلی از کشورهایی که از سوبسیدسازی هزینه انرژی استفاده نمی کنند به قیمتی رقابت پذیر نسبت به برق نیروگاه های فسیلی دست یافته است. خصوصاً برای کشورهایی که وارد کننده منابع فسیلی جهت تولید برق هستند، استفاده از منابع تجدیدپذیر انرژی به یک اولویت جهت کاهش هزینه های ملی و افزایش امنیت انرژی تبدیل گشته است.
از دیدگاه علمی بزرگترین چالش انرژی های تجدیدپذیر وابستگی آنها به سیستم های ذخیره ساز مانند باتری ها می باشد. به سبب متناوب بودن انرژی تولید شده به وسیله منابعی مانند باد و خورشید، وجود باتری ها در صورت عدم دسترسی به شبکه سراسری برق یک نیاز اساسی می باشد. پس کاهش قیمت تکنولوژی باتری ها نیز نقشی اساسی در توسعه استفاده از منابع تجدیدپذیر به طور مستقل از منابع سوخت فسیلی خواهد داشت.
در کشور ما چقدر از دانش فنی ساخت تجهیزات تجدیدپذیرها وجود دارد؟
متأسفانه هم اکنون در کشور ما تکنولوژی ساخت کامل تجهیزات تولید انرژی از منابع تجدیدپذیر مانند پنل های فتوولتائیک خورشیدی و توربین های بادی کوچک با بازدهی بالا وجود ندارد. بااینکه طی سالیان اخیر گام های مثبتی جهت ساخت توربین های بادی بزرگ توسط شرکت هایی مانند مپنا برداشته شده است اما بازهم نیاز به توسعه صنایع و دانش ساخت این تجهیزات خصوصاً برای پنل های فتوولتائیک در کشور احساس می شود. برای اینکه وارداتی بودن خیلی از این تجهیزات سبب افزایش قیمت تمام شده برای مصرف کننده و متعاقباً کاهش صرفه اقتصادی راه اندازی نیروگاه های مبتنی بر این انرژی ها خواهد شد.
هر کشوری وقتی تولید کننده یک تکنولوژی نباشد، در استفاده از آن تکنولوژی گرفتار محدودیت های فنی و اقتصادی خواهد شد، اما پتانسیل بی نظیری که جهت بهره مندی از منابع تجدیدپذیر به طور طبیعی در اقلیم کشور ما وجود دارد می تواند در صورت وجود انگیزه جهادی، پشتکار و اراده مسئولین بر این چالش ها فائق آید.
چرا در سالهای اخیر توسعه انرژی های تجدیدپذیر در ایران روند بسیار کندی را طی کرده است؟
اگر در سالهای قبل انرژی های تجدیدپذیر در کشور ما توسعه نیافته می توان دو عامل را ورای شاخصهای اقتصادی آن دانست، اول عدم رقبت مدیران مرتبط و دوم عدم نیاز به سبب کافی بودن انرژی تولید شده از منابع سوخت فسیلی در کشور. اما طی سالهای اخیر باتوجه به افزایش خاموشی ها و پیشینی کمبود ظرفیت نیروگاهی موجود برای پاسخ به روند رو به رشد مصرف انرژی و همین طور احتمام و تاکید مسئولین بالارتبه کشور بر لزوم توسعه استفاده از این نوع از انرژی ها می توان به آینده خوشبین بود تا با فراهم سازی زیرساخت ها به وسیله دولت بتوان از پتانسیل دانشگاهیان و شرکت های فعال در این عرصه به نحو احسن استفاده نمود.
میان انرژی های تجدیدپذیر کدام انرژی برای ایران دارای مزیت نسبی است و از کدام یک غفلت شده است؟
ایران سالیانه بطور متوسط دارای بیش از ۳۰۰ روز آفتابی با متوسط تابش بیش از ۵ کیلووات ساعت بر متر مربع است. در حقیقت کشورمان به سبب نزدیکی به کمربند تابشی خورشیدی جهان (خط استوا) دارای پتانسیل بی نظیری برای استفاده از انرژی خورشیدی می باشد. سطح وسیع بیابانی و زمینهای غیر قابل کشت خصوصاً در مناطق مرکزی و جنوبی کشور می تواند محل مناسبی جهت نصب نیروگاه های فتوولتائیک باشد. بااینکه وجود گرد و غبار زیاد و عدم استفاده از تکنولوژی پیشرفته جهت تمیز سازی سطح پنل ها با حداقل مصرف آب همچنان یک چالش عمده برای استفاده از حداکثر بازدهی پنل های خورشیدی در کشورمان است. البته با تشویق مردم در مناطق شهری جهت نصب پنل های خورشیدی به طور غیر متمرکز بر بام خانه ها و اماکن تجاری و متعاقباً واگذاری نگهداری پنل ها به صاحبان آنها این مشکل به حداقل خواهد رسید.
علاوه بر این وجود بادهایی با سرعت مناسب در کهک، بینالود، سنندج، منجیل و خیلی دیگر از مناطق کشور پتانسیل ایده آلی را برای استفاده از نیروگاه های توربین بادی در کشور ایجاد نموده است. اکنون میزان بسیار کمی از ظرفیت در دسترس کشور درحال بهره برداری می باشد. به سبب قیمت بالای تکنولوژی برخی دیگر از منابع تجدیدپذیر انرژی مانند پیل های سوختی هیدروژنی، دستگاه های مبدل انرژی موج دریا به الکتریسیته و حتی انرژی زمین گرمایی هم اکنون استفاده از آنها نمی تواند در اولویت کشورمان قرارگیرد. اما غفلت از پتانسیل بی نظیر قابلیت تولید انرژی از زیست توده (بایومس) در کشور واقعاً جای سوال دارد. کشورمان سالیانه دارای ضایعات دامی و کشاورزی بسیار زیادی است که می توان با جمع آوری و استفاده از انواع روش های علمی بسادگی آنها را به بایوگاز تبدیل نمود. این گاز آلایندگی بسیار کمی داشته و انرژی زیادی را می تواند تولید نماید اما متأسفانه کاملاً از آن غفلت شده است.
اگرچه از نام انرژی های تجدیدپذیر اینطور بر میاید که این منابع انرژی همیشه در دسترس ما خواهند بود، اما ذکر این نکته لازم است که هر چه دیرتر به سمت استفاده از این منابع حرکت نماییم، آلودگی هوا بیشتر شده، محیط زیست به تدریج از بین رفته و متعاقباً حجوم ریزگردها افزایش می یابد که موضوع سبب کاهش بازدهی پنل های خورشیدی و توربین های بادی شده و استهلاک آنها را افزایش داده و هزینه تعمیر نگهداری آنها را بسیار بالا می برد. بنابر این هرچه دیرتر به سمت استفاده از این انرژی ها برویم، استفاده مفید کمتری ممکنست از آنها ببریم که مصداق بارز ضرب المثل «کفر نعمت، نعمتت از کف بیرون کند» خواهد بود.
همانطور که می دانید دولت در سالهای قبل تمرکز خودرا بر خرید تضمینی تجدیدپذیرها گذاشت و اخیراً این برنامه را به نیروگاه های خرد محدود کرد. چرا با برنامه خرید تضمینی رشدقابل توجهی محقق نشد و با شیوه های دیگر آیا می توان به هدف ۱۰ هزار مگاوات در چهار سال رسید یا خیر؟
همانطور که می دانید در کشور ما به سبب سوبسیدسازی، هزینه انرژی در دسترس مشترکان بسیار پایین است. به سبب بالاتر بودن هزینه تمام شده برق تجدیدپذیر به ازای هر کیلووات ساعت، برای واحدهای صنعتی استفاده از برق تجدیدپذیر و نصب پنل های فتوولتائیک صرفه اقتصادی ندارد و این واحدها انرژی تولید شده شأن را به شبکه برق می فروختند تا نصب پنل های خورشیدی قابل توجیه باشد. طبیعتاً هر چه نرخ خرید تضمینی دولت بالاتر باشد، دوره بازگشت سرمایه برای شما پایین تر آمده و متعاقباً بخش خصوصی بیشتر تشویق به ورود به بازار انرژی های تجدیدپذیر خواهد شد، هرچند که اما حتی با نرخ خرید تضمینی مناسب هم به طور معمول دوره بازگشت سرمایه کمتر از چهار یا پنج سال نمی شده اس و از همین جهت بخش خصوصی کمتر تشویق به سرمایه گذاری در پروژه های بزرگ تجدیدپذیر شده است و مانند سالیان گذشته اغلب قراردادهای خرید تضمینی به نیروگاه های بسیار کوچک تجدیدپذیر محدود می شد که نقش زیادی در توسعه انرژی های تجدیدپذیر و متعاقباً تامین قسمتی از ظرفیت توان مورد نیاز کشور نخواهد داشت.
در صورتی که شما از دیدگاه دولت به این مساله نگاه کنید، به سبب هزینه تمام شده بالای ساخت نیروگاه های فسیلی و متعاقباً تولید برق از آنها (هزینه برق بدون در نظر گرفتن سوبسیدها)، نصب ظرفیت بالا نیروگاه های تجدیدپذیر می تواند جذابیت بیشتری داشته باشد. بدین سبب در صورتیکه قسمتی از نقدینگی دولت که می توانسته صرف خرید تضمینی شود، صرف توسعه و ساخت نیروگاه های تجدیدپذیر گردد، در بازه زمانی کوتاه مدت زود بازده تر بوده و می تواند بخش بیشتری از نیاز انرژی کشور را برآورده کند. لازمه این مساله وجود همت دولتی بر توسعه نیروگاه های تجدیدپذیر در کشور خواهد بود.
در حقیقت سوال برای ما منطقی بودن یا منطقی نبودن تولید ۱۰ هزارمگاوات برق تجدیدپذیر نیست بلکه این مقدار باتوجه به نرخ رشد مصرف انرژی در کشور یک نیاز است و سوال این است که با چه راهکارهایی می توان سریع تر و به صرفه تر این میزان برق تجدیدپذیر را تولید نمود. دست یابی به این هدف با بکارگیری پتانسیلی دانشی دانشگاهیان و شرکت های دانش بنیان، فراهم سازی زیرساخت ها و منابع مالی مورد نیاز به وسیله دولت و همین طور همیاری و تعامل بخش های دولتی و خصوصی در فراهم سازی تکنولوژی و نیروی انسانی مورد نیاز بطور قطع تسهیل خواهد شد. بدین سبب وجود خرد و همت جمعی لازمه دستیابی به این هدف خواهد بود.
نکته پایانی:
استفاده از انرژی های تجدیدپذیر هم علم است و هم فرهنگ، بدین سبب از همان ابتدا باید مزایا و اهمیت استفاده از این نوع انرژی ها در کتاب های درسی دانش آموزان گنجانده شود. باید به نسل ها آینده بیاموزیم انرژی چه فسیلی و چه تجدیدپذیر هم ثروت است و هم فرصت، پس باید درست و بجا طبق نیاز از آنها بهره مند شویم. کشور ما بسیار پهناور است و اقلیم های متفاوتی در پهنای آن وجود دارد که مجال را برای بهره مندی از انواع انرژی های تجدیدپذیر مهیا می سازد. توجه داشته باشید که جایگزینی استفاده از این انرژی ها بجای لوله کشی های پرهزینه گاز و یا تأسیس خطوط انتقال برق در مناطق کم جمعیت و دورافتاده می تواند منجر به حراصت از منابع انرژی بعنوان یک ثروت ملی گردد. مردم کشورمان همیشه از تحولات مثبت استقبال می کنند به شرطی که زیرساخت ها را مدیران مربوطه آماده کنند. در این راه نقش مدارس و رسانه ها در آموزش و نهادینه کردن استفاده صحیح از هر نوع انرژی بسیار مهم خواهد بود. هر علمی اگر به باور عمومی جامعه تبدیل گردد، عمل به آن میسر گردیده و راه خودرا در راه صحیح باز می یابد.
منبع: modirsa.ir
