مدیرسا: رئیس پژوهشگاه هواشناسی و علوم جو کشور مهم ترین و اصلی ترین دلیل تفاوت بارش در دو سوی مرز ایران و ترکیه را شرایط متفاوت توپوگرافی و تطبیق مرز سیاسی بر مرز طبیعی دانست.
به گزارش مدیرسا به نقل از مهر، مهدی رهنما رییس پژوهشگاه هواشناسی و علوم جو کشور، مهدی رهنما رییس پژوهشگاه هواشناسی و علوم جو کشور در گفتگو با خبرنگار پایگاه خبری وزارت راه و شهرسازی، درباره ی تفاوت بارش ها در ایران با برخی کشورهای همسایه و هم مرز اظهار نمود: مهم ترین و اصلی ترین دلیل تفاوت ملموس بارش در دو سوی مرز ایران و ترکیه تطابق مرز سیاسی دو کشور با مرز طبیعی (جغرافیایی) است و حوضه های آبریز دو سوی مرز سیاسی قرار دارد.
وی افزود: حوضه های آبریز دریاچه ارومیه و رود ارس دقیقاً در مرز سیاسی ایران و ترکیه بسته شده ازاین رو ما با حوضه های آبریز متفاوت در دو طرف مرز مواجه هستیم، بر مبنای تعاریف موجود نیز، حوضه آبریز محدوده یا منطقه ای محصور بین خط الراس کوه ها و مناطق مرتفع است که آب سطحی ناشی از بارش باران و برف و یا روان آب ناشی از ذوب برف به سمت یک نقطه واحد در آن محدوده محصور که نقطه خروجی حوضه است، جاری می شود.
رهنما اضافه کرد: مرز حوضه های آبریز دریاچه ارومیه و رودخانه ارس، هر دو بر روی مرز سیاسی ایران و ترکیه منطبق هستند. به عبارتی بارش درون حوضه ای آنها، چه به صورت باران یا برف با حوضه های مجاور واقع در کشور ترکیه متفاوت می باشد.
رئیس پژوهشگاه هواشناسی و علوم جو کشور تصریح کرد: همچنین باید در نظر داشت که ارتفاعات سمت ترکیه بلندتر از ارتفاعات سمت ایران است و این ارتفاعات مانع عبور بارش و جریان های آب و هوایی کوچک مقیاس و محلی می شود. نمونه بارز داخلی آن رشته کوه های البرز است که مانع نفوذ رطوبت به دامنه های جنوبی البرز شده و تفاوت میزان بارش و نوع پوشش گیاهی در دو سوی البرز را سبب شده است.
رهنما اظهار نمود: تفاوت بارش در دو سوی مرز ایران و ترکیه تنها به علت شرایط متفاوت توپوگرافی و تطبیق مرز سیاسی بر مرز طبیعی است.
به گفته رییس پژوهشگاه هواشناسی و علوم جو کشور این مساله در سالهای گذشته هم وجود داشته و بررسی نقشه های پوشش برف ایران و ترکیه در ۲۰ سال قبل هم همین شرایط را نشان داده است.
بارورسازی ابرها در اقلیم ایران نتیجه بخش نیست
رئیس پژوهشگاه هواشناسی و علوم جو کشور در ادامه به مساله بارورسازی ابرها اشاره نمود و اظهار داشت: این روش در دنیا در حد تحقیقات مطرح است و بارورسازی ابرها در مقیاس بزرگ در هیچ کشوری گزارش نشده است.
رهنما توضیح داد: بارورسازی ابرها روشی است که بعنوان تکنیک اصلاح آب و هوا شناخته می شود. این تکنیک بطور مصنوعی آب و هوا را با افزایش توانایی ابرها برای تولید به اصطلاح «باران مصنوعی» یا برف، تغییر می دهد که می تواند به برآورده کردن نیازهای بارشی یک منطقه خاص کمک نماید. با این وجود، بارورسازی ابرها سابقه ای تا حدودی بحث برانگیز دارد و نگرانی هایی در مورد اثربخشی و پتانسیل ایجاد لطمه وجود دارد. با مطرح شدن بحث مبارزه با تغییرات اقلیمی، این تکنیک بیش از قبل مورد بررسی قرار گرفته و این سوال ایجاد می شود که آیا بارورسازی ابرها سلاحی مؤثر در مقابل گرمایش جهانی است یا در واقع ضرر بیشتری نسبت به فایده دارد؟
وی اضافه کرد: در بارورسازی ابرها با تزریق موادی مانند پدیده نقره، پدیده پتاسیم، یخ خشک (دی اکسید کربن جامد)، پروپان مایع یا نمک به ابرها به منظور ایجاد بارش، با پراکندگی این مواد، فرآیندهای میکرو فیزیکی درون ابر تغییر می کنند و بارش بهبود می یابد. ابرها از قطرات کوچک آب یا بلورهای یخ تشکیل شده اند که وقتی بخار آب در جو سرد می شود و در اطراف ذره ای از غبار یا نمک شناور در هوا متراکم می شود، تشکیل می شوند بارورسازی ابرها این پروسه را با معرفی ذراتی تحریک می کند که بعنوان هسته یخ عمل می کنند و به کریستال های یخ اجازه می سازند که وقتی به اندازه کافی سنگین باشد به صورت باران یا برف به زمین می ریزند.
شرایط مورد نیاز برای نتیجه بخش بودن روش بارورسازی ابرها
رئیس پژوهشگاه هواشناسی و علوم جو کشور افزود: برای شروع یا ادامه عملیات بارورسازی ابرها در هر منطقه ای شرایط آب و هوایی و همین طور خصوصیات فیزیکی ابر مناسب باید وجود داشته باشد. بر مبنای منابع موجود نخستین و مهم ترین مرحله در بارورسازی ابرها پیشبینی از شرایط موجود است و همین طور وجود پوشش ابر به وسعت حداقل ۵۰ درصد منطقه مورد نظر ضروری می باشد.
وی اظهار داشت: همین طور وجود ابرهای با ضخامت کافی ضروری می باشد، به صورتی که کف ابرها حداقل به اندازه بلندترین قله های کوهستانی منطقه ضخامت داشته باشد، این شرایط پتانسیل بارش را در مناطق مورد نظر فراهم می کنند. پس وجود ابرهای با ضخامت زیاد نیز از ضروریات پروژه های بارورسازی ابر است.
رهنما با اشاره به اینکه اطلاع از سمت و سرعت باد که برای انتقال ذرات بارورکننده به سمت مناطق هدف نیز نقش عمده ای در موفقیت بارورسازی ابر دارد، اضافه کرد: علاوه بر پارامترهای ذکر شده در بالا وجود آب مایع فوق سرد در ابرها شرط لازم برای باروری موفق ابرها است. این پارامتر بطور معمول در تمام مناطق مورد نظر اندازه گیری نمی شود اما جهت گرفتن تصمیم برای شروع عملیات بارورسازی در هر منطقه باید مورد توجه جدی قرار می گیرد.
کدام کشورها از روش بارورسازی ابرها استفاده کردند؟
رئیس پژوهشگاه هواشناسی و علوم جو کشور در ادامه به تجربه کشورها در به کارگیری روش بارورسازی ابرها اشاره نمود و اظهار داشت: بارورسازی ابرها در کشورهایی نظیر آمریکا، چین، استرالیا، فرانسه، اسپانیا، امارات متحده عربی و عربستان در مقیاس های مطالعاتی و محلی صورت می گیرد.
وی اضافه کرد: نمونه بارز آن آمریکاست که از بارورسازی ابرها در کالیفرنیا که از ایالت های خشک است، استفاده می نماید و هدف آن افزایش عرضه آب در مخازن پشت سدهاست و در مقیاس کوچک این کار را انجام می دهد.
رهنما خاطرنشان کرد: یکی دیگر از جنبه های مهم بحث، اثرات هواشناسی بارورسازی ابرها است. نگرانی هایی وجود دارد که تغییر الگوهای بارش در یک منطقه می تواند بطور ناخواسته بر سیستم های آب و هوایی در منطقه دیگر تأثیر بگذارد و منجر به تغییرات پیشبینی نشده در آب و هوای محلی شود. این نتایج ناخواسته بطور بالقوه می تواند چرخه های آب و هوای طبیعی را مختل کند و بر کشاورزی و اکوسیستم در مناطق فراتر از منطقه مورد نظر تأثیر بگذارد.
وی اضافه کرد: همین طور باید به این نکته توجه کرد که ملاحظات اخلاقی و قانونی در پروژه های بارورسازی ابر خیلی تا حالا موردتوجه قرار نگرفته است. ایده دستکاری آب و هوا سوالاتی را در مورد مالکیت و کنترل منابع طبیعی بوجود می آورد. تضادهای بالقوه بر سر حقوق آب و نگرانی هایی در مورد عدالت توزیع آب وجود دارد، بخصوص در مناطقی که کمبود آب یک موضوع اساسی است. علاوه بر این، پتانسیل تأثیرات فرامرزی عملیات بارورسازی ابرها چالش هایی را در حقوق بین الملل و دیپلماسی بوجود می آورد.
رئیس پژوهشگاه هواشناسی و علوم جو کشور نکته آخر را میزان اثربخشی و کارایی این تکنیک دانست و اظهار نمود: گفته می شود با این روش ۱۰ تا ۱۵ درصد بارش ها افزایش خواهد یافت اما سوالاتی در مورد اثربخشی و کارایی بارورسازی ابرها وجود دارد که پاسخ دادن به آنها نیازمند تحقیقات جامع و همه جانبه است.
وی اضافه کرد: در حالیکه موارد موفقیت آمیزی از افزایش بارندگی وجود داشته است، قابلیت اطمینان و پیشبینی کلی این نتایج نامشخص است. تنوع در شرایط ابر و پیچیدگی فرآیندهای جوی، استانداردسازی و تکرار مداوم عملیات بارورسازی ابرها را دشوار می کند.
منبع: مدیرسا
