همدان نماینده مردم همدان و فامنین در مجلس شورای اسلامی در نامه ای به وزیر راه و شهرسازی خواهان رفع ابهامات و نقصها موجود در طرح جامع پیشنهادی شهر همدان شد و پیشنهاد کرد: باتوجه به اشکالات عدیده موجود در مطالعات طرح جامع پیشنهادی شهر همدان باید از تعجیل در نهایی کردن این طرح در سال ۹۹ اجتناب شود.
به گزارش مدیرسا به نقل از ایسنا، در نامه حجت الاسلام احمدحسین فلاحی، نماینده مردم همدان و فامنین در مجلس شورای اسلامی به وزیر راه و شهرسازی آمده است: « پیرو جلسه برگزار شده فی مابین اینجانب و سرکار خانم مهندس صادق مالواجرد، معاون شهرسازی و معماری وزارت راه و شهرسازی و دبیر شورای عالی شهرسازی و معماری ایران در مورخه ۹۹/۱۱/۱۱ درباره مسائل پیرامونی «طرح جامع شهری شهر همدان» به استحضار می رساند، نتایج کلی حاصل از بررسی مطالعات در دست تهیه «طرح جامع شهری شهر همدان» توسط اعضای کمیته طرح جامع زیرمجموعه کارگروه فنی دفتر اینجانب -که متشکل از متخصصان برنامه ریزی شهری، شهرسازی، معماری، پدافند غیرعامل، ترافیک و… هستند- بر پایه مصوبات شورای عالی شهرسازی و معماری ایران با محوریت مصوبه «دستورالعمل تشخیص اساس طرح جامع شهر» در جلسه مذکور ارائه شده و پیشنهادهای مربوطه برای ادامه کار طرح شد که در سطور بعدی، بدان ها اشاره می شود.
همان گونه که مستحضرید، قرارداد «طرح جامع شهری شهر همدان» در تاریخ ۹۵/۱۲/۲۸ بین اداره کل راه و شهرسازی استان همدان و مهندسان مشاور «نقش جهان پارس» با چشم انداز «همدان ۱۴۱۰» با محورهای ویژه همچون شهری سبز برای شهروندان و محیطی جذاب برای گردشگران در مقیاس ملی و فراملی، شهری امن و مقاوم در مقابل لطمه ها و مخاطرات، شهری منسجم و یکپارچه ازنظر اجتماعی و عاری از تبعیض و تعصب و… منعقد شده است.
با وجود اینکه بر طبق ماده ۲۱ «آیین نامه نحوه بررسی و تصویب طرح های توسعه و عمران محلی، ناحیه ای، منطقه ای و ملی و مقررات شهرسازی و معماری کشور مصوبه هیئت وزیران در جلسه مورخ ۷۸/۱۰/۱۲ و اصلاح شده بر طبق مصوبه مورخ ۸۴/۰۲/۱۹ شورای عالی، دبیرخانه شورای شهرسازی و معماری استان موظف است در مقاطع مختلف نتیجه مطالعات در دست انجام طرح های جامع شهری، ناحیه ای و مجموعه های شهری را هر سه ماه یکبار بوسیله تهیه کنندگان طرح های مذکور در شورای شهرسازی و معماری استان به آگاهی اعضاء رسانده و هماهنگی لازم را در زمینه تبادل اطلاعات، برنامه ها و کسب نظر در روند تهیه طرح فراهم آورد و بعد از تصویب طرح های مذکور نیز با نظارت دقیق بر اجرای آنها، برنامه پیشرفت اجرائی کار را در مقاطع شش ماهه به شورای استان گزارش و برای رفع مشکلات اجرائی چاره جویی کرده و یک نسخه از گزارش مذکور و تصمیمات اتخاذ شده را به دبیرخانه شورای عالی ارسال نماید اما متأسفانه وجود مشکلات بنیادین در روند فعلی «طرح جامع شهری شهر همدان» این سوال را به ذهن متبادر می سازد که چرا تابه حال این شورا به درستی به وظایف خویش در چاره جویی برای رفع مشکلات طرح عمل نکرده و کار را به جایی رسانده که بعد از گذشت سه سال از شروع طرح، کمافی السابق اشکالات اساسی به قوت خود باقی مانده است؟
پر واضح است، در صورت عدم بازبینی در موارد ذیل و مواردی که در آینده نزدیک مطرح خواهم کرد، راهبردهای درنظر گرفته شده همچون بارگذاری جمعیت در محلات شهر متناسب با ظرفیت ها و توان های محیطی، ساماندهی نظام ارتفاعات و تراکم ساختمانی شهر، تدوین برنامه های حمایتی مسکن برای اقشار کم درآمد و متوسط، مداخله فعال برای جلوگیری از ادامه روند انشقاق اجتماعی و شکاف طبقاتی موجود در جغرافیای شهر و حفاظت فعال از باغ های درون محدوده، به درستی عملیاتی نخواهند شد.
نتایج ارائه شده در جلسه ۹۹/۱۱/۱۱ به شرح زیر است:
۱- در امتداد اجرای بند ۲ ماده الف مصوبه شورای عالی شهرسازی و معماری ایران با عنوان «دستورالعمل تشخیص اساس طرح جامع شهر» و همین طور مسائل جدی موجود در حوزه منابع آبی، ضروری می باشد، ظرفیت جمعیت /پذیری شهر همدان و به تبع آن محدودیت توسعه نهایی شهر تعیین شود و از هر گونه بارگذاری جمعیت و فعالیت بیش از ظرفیت جمعیت پذیری شهر همدان جلوگیری شود، حال آن که چنین بخشی در مطالعات انجام شده /دیده نمی شود.
۲- با توجه به مصوبه شورای عالی شهرسازی و معماری ایران با عنوان «ضوابط جلوگیری از افزایش محدوده شهرها» مصوب ۷۸/۰۸/۱۰، عدم تحقق تراکم های پیش بینی شده در طرح ها و توان جمعیت پذیری شهر تا سالهای دورتر از افق طرح، گسترش محدوده شهرها حتی بعد از به انتها رسیدن دوره اجرائی ۱۰ ساله آنها نیز منطقی نبوده و حاصلی جزء تشدید تخریب اراضی کشاورزی و باغ های پیرامونی شهرها، تحمیل هزینه های گزاف به دستگاه های مسئول تامین خدمات شهری و در نتیجه دشوارتر شدن مدیریت شهری، عدم ارائه خدمات مطلوب و مناسب به شهروندان و بالاخره پراکنده سازی و زشت شدن سیما و منظر شهرها ندارد. از مهمترین شاخص های مؤثر بر گسترش محدوده شهری، شاخص جمعیت است. باتوجه به تجربه های ناموفق در برآورد جمعیتی و عدم تحقق جمعیت پیش بینی شده و اختلاف شایان توجه آن با جمعیت واقعی شهر در طرح جامع شهری «موژدا» و طرح تفصیلی «طرح و تدوین»(یعنی با برآورد جمعیتی ۶۲۰ هزار نفر در افق طرح سال ۹۴، حال آن که جمعیت شهر همدان بر طبق سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال ۹۵، ۵۵۴ هزار و ۴۰۵ نفر شده است)، تاکید مصوبه شورای عالی شهرسازی و معماری ایران پیرامون «طرح جامع مجموعه شهری همدان» مصوب ۹۸/۰۷/۲۲ و همین طور تاکید مشاور طرح جامع در دست تهیه، بر روند کاهشی نرخ رشد جمعیت طی سال های اخیر، نیاز به بازبینی اساسی در تعیین «نرخ رشد» برای برآورد جمعیت شهر همدان در افق ۱۰ ساله در امتداد عدم افزایش افق طرح نزدیک به ۳۰ ساله طرح جامع شهری «موژدا» و تبعات جبران ناپذیر ناشی از تحولات شهری و عدم ارائه راهبردهای متناسب با این تغییرات را مشهود می سازد.
۳- برمبنای شرح خدمات طرح جامع شهری برمبنای تیپ ۱۲ و همین طور طرح جامع شهری با رویکرد راهبردی- ساختاری، مشاور موظف به برداشت اطلاعات مربوط به وضعیت موجود شهر(یعنی سال ۹۶) به ویژه در زمینه کالبدی است این در حالیست که در مطالعات مربوط به این طرح، از اطلاعات کالبدی ارائه شده در سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال ۹۰ استفاده شده که این مهم، به ویژه در زمینه اطلاعات مربوط به تعداد طبقات به دلیل تغییرات ایجادشده(افزایش تعداد طبقات) ناشی از بند ۱ صورت جلسه مورخ ۹۱/۰۲/۱۳ کمیسیون طرح تفصیلی(ماده ۵) و ارتباط آن با مسائل گوناگون همچون میزان جمعیت پذیری، حائز اهمیت می باشد.
۴- در سال های اخیر، شرح خدمات طرح های جامع شهری، به دلیل عدم موفقیت طرح های جامع شهری با رویکرد راهبردی- ساختاری به دلیلهای گوناگون همچون فراهم نبودن قوانین پشتیبان و بسترهای مورد نیاز برای تهیه و اجرای این طرح ها بر طبق تیپ ۱۲ تدوین شده اند. باتوجه به مصوبه شورای عالی شهرسازی و معماری ایران مورخ ۹۸/۰۳/۲۸ حداکثر پنج شهر اصفهان، سنندج، کرمان، نطنز و یزد به عنوان پایلوت برای تهیه برنامه های توسعه شهری با رویکرد نو معرفی شده و در مصوبه شورای عالی شهرسازی و معماری ایران مورخ ۹۹/۰۴/۰۲ بر این مساله مجدداً تاکید شده و نامی از شهر همدان برده نشده این در حالیست که ساختار ارائه شده در مطالعات طرح جامع شهر همدان با مصوبات فوق الذکر دارای مغایرت اساسی است. با وجود مغایرت موجود در شرح خدمات این طرح و تاکید بر رویکرد راهبردی- ساختاری، پهنه بندی ارائه شده بر طبق چهار پهنه اساسی و متمایز سکونت، فعالیت، مختلط و حفاظت (سبز و باز) نبوده و تنها دو پهنه مسکونی و مختلط برای آن تعریف شده است.
۵- با وجود اینکه اولویت راهبرد، باید در امتداد توسعه درون زا با درنظر داشتن ظرفیت های موجود و محدودیت های توسعه افقی باشد بدین سبب طرح حاضر تمایل به افزایش محدوده شهر، با تاکید بر توسعه افقی دارد بدین سبب در این حوزه، لازم است از ظرفیت های نهفته در بافت های فرسوده شهر به منظور جلوگیری از گسترش بی رویه افقی شهر استفاده گردد تا از این منظر، از هدررفت سرمایه های مادی شهر به دلیل توسعه بی علت زیرساخت ها اجتناب شود.
۶- همچون الزامات تعیین شده برای بسط محدوده شهری توسط مشاور، انجام مطالعات کارشناسی دقیق است که چنین نگاهی در طرح ارائه شده، دیده نمی شود از این رو زمانی محدوده شهر به یکی از جهات گسترش داده شده و در زمان دیگر به جهات دیگر.
۷- با توجه به مصوبه شورای عالی شهرسازی و معماری درباره «طرح جامع مجموعه شهری همدان» مصوب ۹۸/۰۷/۲۲ شهرهای همدان، مریانج، لالجین، صالح آباد، جورقان، حورا و بهار به عنوان نقاط شهری مجموعه شهری معرفی شده اند. باتوجه به فرادست بودن این طرح، الحاق هر یک از این نقاط شهری به شهر همدان با این طرح مغایر است این در حالیست که ماه ها برای الحاق تعدادی از شهرهای مذکور همچون مریانج به محدوده شهر همدان اصرار ورزیده شده که موجبات اتلاف وقت و طولانی تر شدن روند مطالعه و بررسی طرح جامع را فراهم آورده است. با توجه به بند ۵-۱ مصوبه شورای عالی شهرسازی و معماری ایران درباره «طرح جامع مجموعه شهری همدان» ضروری می باشد، نقشه محدوده و حریم مصوب شهرهای واقع در محدوده مجموعه شهری ارائه و در جهت رفع تداخل های موجود در محدوده و حریم شهرهای مجموعه همچون شهرهای مریانج، جورقان و همدان پیشنهادهای مناسب برای اقدامات آینده مراجع قانونی ارائه شود. اصلاحات تاکید شده در این صورت جلسه در مدت زمان تعیین شده به دبیرخانه شورای عالی شهرسازی و معماری ایران ارائه نشده است. لازم است هرچه سریع تر این مساله پیگیری شود تا به سرنوشت نافرجام «طرح جامع ناحیه جنوب همدان» و هدررفت سرمایه استان منتج نشود. شایان ذکر است، در مورخه ۹۹/۰۸/۰۵، «طرح جامع ناحیه جنوب همدان» به دلیل عدم تعیین تکلیف از طرف استان، از طرف شورای عالی شهرسازی و معماری ایران ملغی شد که بدین ترتیب، فرصت ها و هزینه های انجام شده برای آن، به هدر رفت.
۸- با کمال تأسف، در نقشه کاربری اراضی پیشنهادی «طرح جامع شهری شهر همدان»، تعدادی از کاربری های باغ واقع در محدوده شهری و در درون بافت، به کاربری مسکونی تغییر یافته اند. لازم است کاربری تمامی باغ های موجود در محدوده شهر، تثبیت و تغییر این کاربری بر طبق مصوبه شورای عالی شهرسازی و معماری ایران با عنوان «دستورالعمل نحوه تعیین آستانه های مغایرت اساسی طرح های توسعه و عمران شهری» مورخ ۹۴/۰۶/۳۰ به عنوان تغییر در اساس طرح جامع مطرح شود.
۹- به نظر می رسد الحاق اراضی بخش بالای روستای فقیره به محدوده شهر، به دلیل شرایط توپوگرافی منطقه و عدم دسترسی به زیرساخت ها، قابل تأمل بوده و نیازمند بررسی جامع تر است.
۱۰- برمبنای مصوبات شورای عالی شهرسازی و معماری ایران، لازم است که مساحت حریم پیشنهادی شهر همدان، حداکثر تا پنج برابر محدوده شهر تعیین شود بدین سبب لازم است این مهم، در طرح نهایی مدنظر قرار گیرد.
۱۱- با وجود تأکیدات صورت گرفته درباره ارزیابی های زیست محیطی(EIA) در مصوبه شورای عالی شهرسازی و معماری ایران در زمینه «طرح های مصوب گردشگری»، با وجود منحصربفرد بودن پهنه «دامنه شمالی الوند»، در مطالعات مربوط به آن، ارزیابی زیست محیطی انجام نشده است.
۱۲- گزارش مربوط به ضرورت راه اندازی ساختمان های بلند به همراه پهنه های مکان یابی شده و سند ضوابط استقرار ساختمان های بلند شهر بر طبق مصوبه شورای عالی شهرسازی و معماری ایران با موضوع «اصلاحیه ضوابط عام استقرار ساختمان های بلند در شهرهای ایران» مصوب مورخ ۹۹/۰۸/۲۱، (ابلاغ شده در تاریخ ۹۹/۰۹/۱۷) تهیه و تدوین نشده و بدین سبب نمی تواند قابل قبول باشد، شایان ذکر است در بند ۳ این مصوبه تاکید شده که مهندسان مشاور تهیه کننده «ضوابط استقرار ساختمان های بلند در هر شهر» موظف اند سند مذکور را در انطباق با اصول توسعه مبتنی بر حمل و نقل عمومی (TOD) تدوین کنند، حال آن که در گزارش مربوطه، چنین نگاهی مشاهده نمی شود.
۱۳- ارائه جدول سطوح و سرانه های پیشنهادی شهر برمبنای میزان تخصیص واقعی اراضی به هر پهنه و زیر پهنه ضروری می باشد، حال آن که در طرح پیشنهادی، این مساله به صورت کلی ارائه شده است.
۱۴- کاربری های پیشنهادی دقیقاً مطابق با مصوبه شورای عالی شهرسازی و معماری ایران با عنوان «تدقیق تعاریف و مفاهیم کاربری های شهری و تعیین سرانه های آنها» مصوب ۸۹/۰۳/۱۰، تعیین تکلیف نشده اند.
۱۵- در نقشه کاربری های پیشنهادی، کاربری با عنوان «نیازمند طرح ویژه» پیشنهاد شده که درباره نوع کاربری و فعالیت این سطوح، طرح و برنامه شفافی ارائه نشده است.
۱۶- باتوجه به عدم شفافیت درباره مصادیق حقوق مکتسبه شهروندان و مشکلات و نارضایتی های به وجود آمده بواسطه طرح های «توسعه و عمران شهری» پیشین شهر همدان، پیگیری این مساله به جد برای تبلور در طرح جامع شهر لازم است.
۱۷- رعایت حقوق مکتسبه ذی نفعان در تغییر تعدادی از کاربری ها رعایت نشده است، پرواضح است، تغییر کاربری های مسکونی به کاربری آموزشی به دلیل استقرار فعالیت آموزشی(غیرانتفاعی) در وضعیت موجود، برخلاف حقوق مکتسبه شهروندان شهر همدان است.
۱۸- در امتداد انتظام بخشی به آشفتگی حاصل از پراکندگی کاربری های اداری در سطح شهر همدان، مکان یابی و جانمایی شهرک اداری برای استقرار کاربری های اداری در سطح «مراکز مهم» ضروری به نظر می رسد.
۱۹- آستانه مغایرت های اساسی تعیی نشده در طرح تفصیلی، نیازمند بازبینی جدی است.
۲۰- ضوابط و معیارهای پدافند غیرعامل ارائه شده در مطالعات طرح جامع شهر همدان، باید بر طبق مصوبه شورای عالی شهرسازی و معماری ایران پیرامون «دستورالعمل الزامات و ملاحظات دفاعی و پدافند غیرعامل» مورخ ۹۶/۰۲/۱۱ در دو بُعد محدوده و حریم شهر در قالب تمامی بندهای ۲۲گانه و به صورت کاربردی، عملیاتی، بومی و با ارائه نقشه، مورد بازبینی قرار گرفته و موضوعات جهات مطلوب توسعه، پهنه بندی شدت آسیب پذیری برمبنای مورفولوژی، پهنه بندی شدت لطمه پذیری بر طبق تراکم جمعیتی، پهنه بندی شدت لطمه پذیری بر طبق طبقات ساختمانی، بافت های نفوذناپذیر و غیرمنظم شهری، بطور ویژه بررسی شود.
از آنجا که هم اکنون، طرح جامع پدافند غیرعامل شهر همدان در حال تدوین است، به نظر می رسد که استفاده از خروجی های آن طرح، می تواند قسمتی از نقصها پیوست پدافند غیرعامل طرح جامع درحال تدوین شهر همدان را مرتفع کند.
۲۱- درباره گزارش مطالعات ترافیکی طرح جامع شهر همدان، نکات ذیل مطرح است:
۲۱-۱- نحوه استفاده از مدلهای مطالعات جامع حمل و نقل و ترافیک شهر در برآوردهای آینده نامشخص است. مشخص نیست از آن مدلها، با چه جزئیاتی استفاده شده است؟ آیا همه مراحل چهارگانه برآورد تقاضا با استفاده از مدل کلان نگر در ارزیابی پیشنهادات مطرح شده مورد استفاده قرار گرفته یا خیر؟ آیا دقت برآورد مدلهای سال ۸۷، برای وضعیت موجود ارزیابی شده است یا خیر؟
۲۱-۲- از آمارگیری های انجام شده در دروازه ها و کمان های منتخب شبکه معابر داخل شهر، استفاده صحیحی نشده است. این آمار عموماً برای اصلاح ماتریس سفرها و تخمین و به روزرسانی آنها برداشت می شوند، حال آن که این موضوع، در این مطالعات یا مغفول مانده و یا اینکه بطور واضح در گزارش ها ارائه نشده است. علاوه بر آن، ایراداتی در زمان(فصل و روز) آماربرداری و نتایج آن نیز دیده می شود. برای مثال در آمار احجام ارائه شده، حجم ترافیک در ساعت اوج صبح، نسبت به عصر کمتر بوده است، که به نظر، منطقی نیست.
۲۱-۳- لازم است انواع طرح های پیشنهاد شده از قبیل تونل و تقاطع های غیرهمسطح با توجیه اقتصادی و مدلهای دقیق ترافیکی ارائه شوند، حال آن که چنین نگاهی در مطالعات حاضر دیده نمی شود.
۲۱-۴- مدل تخصیص ترافیک به کار رفته، از نوع کوتاه ترین مسیر انتخاب شده که تنها در شهرهای با ترافیک بسیار سبک، قابل اعمال است و نتایج آن در شهر همدان به هیچ وجه صحیح نیست. برای تخصیص در شبکه های دارای تراکم ترافیکی، باید از روش های تعادلی که رفتار واقعی مسافران را در انتخاب مسیر در نظر می گیرند، بهره برد.
۲۱-۵- لازم است که تأثیر تغییر کاربری های سفارش شده در طرح جامع، بر تعادل ترافیکی و احجام تردد در سطح شهر دیده شود. به عبارتی، برای رفع مشکلات ترافیکی موجود و آینده شهر، می توان از تغییر کاربری ها در مراکز عمده جذب و ایجاد ترافیک بهره برد.
۲۱-۶- نتایج تخصیص ترافیک در افق مطالعات، واقعی به نظر نمی رسد. برای اعتماد به نتایج، همانطور که در مورد اول گفته شد، باید دقت برآورد مدلهای سال ۸۷ برای وضعیت موجود، ارزیابی شوند.
شایان ذکر است با عنایت به این که هم اکنون، طرح جامع ترافیک شهر همدان در حال بازبینی است؛ یقیناً استفاده از داده های واقعی تر نسبت به سال ۸۷ -که هم اکنون در پیوست ترافیکی طرح جامع پیشنهادی شهر همدان در حال استفاده است- نتایج ارزشمندی را به دنبال خواهد داشت و در آینده از بی مصرف ماندن طرح جامع ترافیک بازبینی شده، جلوگیری خواهدنمود.
در پایان، اینجانب به نمایندگی از مردم شریف همدان، در امتداد عمل به بعد نظارتی وظایف نمایندگی خود، موکداً خواهان رفع ابهامات و نقصها موجود در طرح جامع پیشنهادی شهر همدان هستم تا در آینده، شهری شایسته شهروندان همدانی داشته باشیم و معتقدم که بی توجهی به این امر، خسارت های جبران ناپذیری را برای موکلانم به دنبال خواهد داشت. در این راستا پیشنهاد می شود باتوجه به اشکالات عدیده موجود در مطالعات طرح جامع پیشنهادی شهر همدان -که بعضاً می تواند ناشی از منفعل شدن مشاور به دلیل عدم استقلال در تصمیم گیری باشد- ضمن رفع موانع احتمالی استقلال مشاور طرح، از تعجیل در نهایی کردن این طرح در سال ۹۹ اجتناب شده و از نظرات مشاور دیگری در کنار مشاور فعلی به منظور رصد و رفع ایرادات موجود، استفاده گردد. بدیهی است مشاور تکمیلی باید ضمن داشتن صلاحیت مشاوره در زمینه های مختلف شهرسازی، ترافیک، پدافندغیرعامل و…، از جامعیت بیشتری نیز نسبت به مشاور حاضر برخوردار باشد.»
